Szybkie męczenie się, depresja, duszności, ból głowy i bladość skóry to podstawowe objawy anemii. Nie można ich lekceważyć, gdyż niedokrwistość często ma związek z ciężkimi chorobami, m.in. rakiem jelita grubego.
Niedokrwistość jest jedną z najczęściej występujących chorób krwi. Zwiększone ryzyko wystąpienia anemii dotyczy przede wszystkim kobiet, dzieci oraz osób cierpiących na przewlekłe choroby. Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia anemii należą niektóre formy niedokrwistości, które są dziedziczne. Kobiety w wieku rozrodczym są szczególnie podatne na anemię wywołaną niedoborem żelaza z powodu utraty krwi podczas menstruacji oraz zwiększonym zapotrzebowaniem na dostawy krwi podczas ciąży. Natomiast osoby starsze są przede wszystkim narażone na niedokrwistość z powodu niewłaściwej diety oraz schorzeń.
Brakuje czerwonych krwinek
Objawy anemii są różne w zależności od typu niedokrwistości, ich przyczyny, natężenia i wszelkich istotnych problemów zdrowotnych. Jednakże można wyróżnić objawy wspólnedla wielu typów niedokrwistości: szybkie męczenie się i utrata energii wraz z obniżoną sprawnością ruchową, niezwykle szybkie bicie serca, duszności i ból głowy, trudności z koncentracją, zawroty głowy, bladość skóry i spojówek oka, skurcze nóg, senność i apatia, łamliwość paznokci i wypadanie włosów, depresja, uczucie zimna. Niedokrwistość, popularnie zwana anemią, jest stanem, który ujawnia się, gdy we krwi zbyt mało jest zdrowych krwinek czerwonych lub hemoglobiny. Wówczas komórki w organizmie nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu. Ze względu na czynniki powodujące wystąpienie choroby wyróżnia się kilka rodzajów anemii.
Niedokrwistość pokrwotoczna spowodowana jest utratą erytrocytów w związku z krwawieniem ostrym bądź przewlekłym w wyniku krwotoku pourazowego lub masywnego krwawienia do światła przewodu pokarmowegolub dróg rodnych. Inny typ anemii to niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza. Jest konsekwencją zbyt małej zawartości żelaza w organizmie. Głównymi przyczynami jest utrata żelaza razem z krwią. W niektórych sytuacjach obserwuje się zwiększone zapotrzebowanie na żelazo w okresach: dojrzewania, ciąży oraz karmienia piersią.
Niedokrwistość ta wiąże się z wystąpieniem ogólnych objawów anemii także innych, specyficznych w postaci: zaburzeń apetytu (apetyt na krochmal, kredę), pieczenia oraz wygładzenia powierzchni języka, bolesnych pęknięć w kącikach ust (tzw. zajadów), suchej skóry oraz bladych, łamiących się paznokci i nadmiernie wypadających włosów.
Rodzajem anemii niedoborowej jest również niedokrwistość megaloblastyczna spowodowana niedoborem witaminy B12 oraz kwasu foliowego. Prowadzi on do zaburzeń, co odbija się na szybko dzielących się komórkach, czyli m.in. komórkach, z których powstają erytrocyty.
Niedokrwistość chorób przewlekłych jest związana z procesem zapalnym oraz zaburzeniami produkcji czynników regulujących prawidłową funkcję szpiku. Do anemii może zatem dojść w schorzeniach takich, jak: nowotwory, choroby autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty), przewlekłe zapalenia bakteryjne, grzybicze lub wirusowe, a także choroby nerek lub przewodu pokarmowego. Niedokrwistość hemolityczna to złożona grupa chorób charakteryzująca się nieprawidłowym, przedwczesnym rozpadem erytrocytów.
Gdy brakuje B12 i Fe
Szukając przyczyn niedokrwistości, trzeba wziąć pod uwagę całe spektrum objawów i przeprowadzić diagnostykę w kierunku niedokrwistości na podstawie badania morfologii krwi obwodowej. Jednak najważniejsze znaczenie ma określenie podtypu anemii, co pozwala na postawienie ostatecznej diagnozy i włączenie skutecznego leczenia. Jeśli chory nagle straci dużą ilość krwi, należy go leczyć odpowiednimi płynami, poprzez transfuzję krwi, tlenu oraz ewentualnie żelaza pomagającego organizmowi budować nowe czerwone krwinki. Natomiast przewlekła utrata krwi jest leczona po identyfikacji źródła krwawienia i jego zatrzymaniu poprzez uzupełnienie niedoboru żelaza.
Fasola, żółtko, mięso
W przypadku niedokrwistości z niedoboru żelaza lekarz prawdopodobnie zaleci leki zawierające formę żelaza, które organizm będzie w stanie łatwo wchłonąć. Lekarz może także zalecić dietę bogatą w żelazo. Jego dobrym źródłem są: czerwone mięso, fasola, żółtka jaj, produkty pełnoziarniste, orzechy i owoce morza. Jeśli stan chorego nie poprawi się wraz z przyjmowaniem suplementów żelaza, należy szukać innej przyczyny niedokrwistości. W rzadkich przypadkach lekarz może zalecić zastrzyki z żelaza podawane domięśniowo lub wstrzyknąć żelazo dożylnie. W bardzo rzadkich przypadkach leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza zagrażającej życiu może towarzyszyć transfuzja krwi.
Jeśli zapasy witaminy B12 zostały wyczerpane w organizmie, zaleca się uzupełnienie jej w formie zastrzyków. Lekarz może także zalecić, aby zwiększyć jej ilość w diecie. Dobrymi źródłami witaminy B12 są: mięso, w tym wątróbki i nerki, ryby, ostrygi, małże, mleko, sery i jajka. Dobrym źródłem kwasu foliowego w diecie są świeże owoce, zielone warzywa liściaste i kapustne (kalafior, brokuły, brukselka), wątróbki i nerki, produkty mleczne oraz płatki pełnoziarniste. Leczenie pozostałych rodzajów niedokrwistości, jak anemia hemolityczna czy aplastyczna, polega, jeżeli to możliwe, na leczeniu choroby podstawowej wywołującej to schorzenie. Anemia często bywa lekceważona. Nieleczona może doprowadzić do wyniszczenia organizmu i wielu groźnych komplikacji. W jej profilaktyce szczególne znaczenie ma prawidłowa dieta i szybka diagnoza. Wczesne rozpoznanie i szybkie wdrożenie leczenia anemii pokrwotocznej zazwyczaj dobrze rokuje. W przypadku anemii z niedoboru żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12 suplementacja, zmiana diety oraz wyjaśnienie przyczyny utraty tych ważnych składników z organizmu mają wpływ na skuteczne wyleczenie.
Dorota Słomczyńska