Znaczny niedobór tych pierwiastków na liściach i czasem na owocach zauważyć można wyraźne zmiany chorobowe wskazujące na brak określonego składnika. Dopuszczanie do wystąpienia takich objawów zawsze prowadzi do zakłócenia normalnego rytmu rozwoju drzewa czy krzewu. Jeśli jednak skazy zostaną dostatecznie wcześnie zauważone, można przeprowadzić tzw. nawożenie dolistne, czyli dostarczyć roślinie określony składnik w formie oprysku. Nawożenie dolistne jest często określane jako tzw. nawożenie pozakorzeniowe. Jego zastosowanie jest konieczne w następujących sytuacjach:
Gdy wystąpią objawy niedoboru składnika.
Charakterystyczne symptomy niedoboru poszczególnych składników występujące na liściach lub na owocach świadczą o wyraźnym ich deficycie w roślinie. Najczęściej dotyczą objawów niedoboru azotu, magnezu, wapnia, żelaza, boru lub manganu. W przypadku niedoboru azotu i magnezu nawożenie dolistne powinno być prowadzone równocześnie z doglebowym.
Gdy składnik mineralny jest trudno dostępny dla roślin.
Na glebach o odczynie obojętnym lub zasadowym niektóre pierwiastki przechodzą w formy trudno dostępne dla drzew (żelazo, bor, cynk, miedź, mangan). Na glebach wapiennych, na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej (wysokie pH) żelazo nie może być pobierane przez rośliny i dochodzi wtedy do tzw. chlorozy wapiennej, co objawia się żółknięciem wierzchołków pędów i młodych liści. Stosuje się wówczas chelat żelazowy w stężeniu 0,3–0,5%.
Zbyt wysokie nawożenie potasem na glebach lekkich prowadzi często do wystąpienia niedoboru magnezu. Na najstarszych liściach między nerwami tkanka liściowa najpierw żółknie, potem brązowieje i liście opadają. Zalecane jest opryskiwanie drzew bezwodnym siarczanem magnezu w stężeniu 1% lub 2% uwodnionym siarczanem magnezowym.
W przypadku trudności w przemieszczaniu się składnika w roślinie.
Podczas intensywnego wzrostu pędów następuje bardzo słabe przemieszczanie się wapnia z pędów do owoców, co prowadzi do wystąpienia na owocach objawów choroby fizjologicznej – gorzkiej plamistości podskórnej. W warunkach amatorskich zapobieganie tej chorobie jest kłopotliwe, ponieważ wymaga wykonania przynajmniej sześciu oprysków jabłoni chlorkiem wapnia, poczynając już od połowy czerwca. W pierwszych opryskach stężenie substancji nie powinno przekraczać 0,4%, w ostatnich – 0,6–0,7%.
W warunkach ograniczonej aktywności korzeni.
Długotrwała susza ogranicza w wierzchniej warstwie gleby aktywność korzeni, co prowadzi do zmniejszenia się pobierania azotu i okresowego jego niedoboru w roślinie. Wskazane jest wówczas dolistne dokarmianie mocznikiem w stężeniu 0,4–0,5%. Na glebach ciężkich i zlewnych lub po długotrwałych opadach deszczu aktywność korzeni zostaje ograniczona, co stwarza warunki do wystąpienia objawów niedoboru żelaza. Drzewa takie warto ratować, stosując dwu-, trzykrotne opryskiwanie chelatem żelazowym i dodatkowo mocznikiem.
Opryski dolistne należy wykonywać pod wieczór, w warunkach mniejszej aktywności słońca, aby nie doszło do poparzenia najmłodszych liści. Do przygotowanej cieczy roboczej trzeba dodać niewielką ilość środka przyczepnego, który zmniejsza napięcie powierzchniowe i zwiększa przyczepność nanoszonego na liście środka (np. Super zwilżacz 2,5–5 ml/10 l cieczy użytkowej).
dr Zbigniew Gruca Uniwersytet
Przyrodniczy w Poznaniu
