Pierwiosnek, inaczej prymula lub prymulka, to bardzo wdzięczna roślina. Rośnie dziko, w Polsce jest pod ochroną. Ze względu na wygląd kwiatów nazywany jest także kluczykiem. Rośnie w całym kraju, na słonecznych wzgórzach, w suchych lasach, na łąkach, skarpach, glebach wapiennych, nad rzekami. Częściej spotkamy jednak pierwiosnek wyniosły niż pierwiosnek lekarski. Można go też uprawiać w przydomowych ogródkach – nie tylko jako roślinę leczniczą, ale i ozdobną.
Pierwiosnek lekarski jest od dawna znanym lekiem przynoszącym ulgę w suchym uporczywym kaszlu. Zwiększa ilość produkowanego w drogach oddechowych śluzu i rozrzedza go. Ułatwia odkrztuszanie wydzieliny z oskrzeli. Może być korzystnym lekiem w leczeniu gruźlicy i pylicy płuc, dla palaczy tytoniu i ludzi narażonych na wdychanie dymu i płynów przemysłowych. Zwiększa nieco ilość wydalanego moczu. Może być z powodzeniem stosowany w nerwicy, bólach stawów i migrenie. Kwiaty pierwiosnka mają łagodniejsze działanie niż korzenie, dlatego mniej drażnią drogi oddechowe, działają napotnie i uspokajająco. W kwiatach pierwiosnka znajdują się flawonoidy i saponiny, natomiast liście zawierają witaminę C. Korzeń zawiera też sole mineralne, substancje gorzkie, glikozydy fenolowe, garbniki oraz ślady olejku eterycznego.
Ziele pierwiosnka można łączyć z podobnie działającymi liśćmi podbiału i zielem tymianku. Ponieważ zdarzają się uczulenia na pierwiosnek, niektórzy powinni go unikać. Zbyt duże dawki rośliny mogą u każdego wywołać objawy zatrucia z wymiotami, biegunką, czasem nawet krwawą.
| Odwar z korzeni Pół łyżki korzeni zalać szklanką wody i gotować przez 5 minut. Po przecedzeniu pić po łyżce co 2–3 godziny. Odwar z kwiatów Łyżkę suszonych kwiatów zalać szklanką wody i gotować przez 5 minut. Odstawić na 15 minut, przecedzić i pić w 2–3 porcjach w ciągu dnia po jedzeniu jako środek wykrztuśny i uspokajający, zwłaszcza dla dzieci. Nalewka z korzeni 100 g suszonych korzeni pierwiosnka zalać 1/2 litra 70-procentowego spirytusu. Po kilku dniach (4–5), w przypadku kaszlu pić po 20–30 kropli na kieliszek wody 2–3 razy dziennie. |
Zioła poleca Ewa Lubik – zielarka z Puszczy Noteckiej