Wrzos zwyczajny (Calluna vulgari)
Kwiaty i ziele należy zbierać w początkowym okresie kwitnienia rośliny. Kwiaty osmykuje się z liści i łodyżek. Ziele ścina się w połowie wysokości niezdrewniałego pędu. Suszy się je w miejscach przewiewnych w temp. 40°C. Aby otrzymać 1 kg suszu trzeba zebrać 4,5 kg kwiatów i ok. 3,5 kg świeżego ziela. Wrzos może być używany w leczeniu przewodu pokarmowego, zwłaszcza biegunek i stanów zapalnych, w zapobieganiu nadmiernej fermentacji w jelitach, w nieżytach niedokwaśnych żołądka i braku łaknienia, ma właściwości moczopędne, znosi skurcze mięśni gładkich jelit i dróg moczowych, niszczy nawet bakterie oporne na antybiotyki. Pomaga w dolegliwościach stawowych i kostnych, w gośćcu przewlekłym postępującym.
Odwar z kwiatów – 1 łyżkę suszonych kwiatów wrzosu – zalewamy szklanką wody i gotujemy przez 3–5 min. Po przecedzeniu pijemy 2–3 razy dziennie w chorobach układu moczowego. W dolegliwościach przewodu pokarmowego odwar z wrzosu należy pić pół godziny przed jedzeniem.
Perz właściwy (Agropyron regens)
Kłącza perzu należy zbierać jesienią lub wczesną wiosną. Odcinamy część nadziemną, opłukujemy starannie kilka razy i rozkładamy cienką warstwą, aby wyschły. Perz możemy suszyć w miejscach nasłonecznionych, przewiewnych lub w suszarniach. W chłodne i deszczowe dni lepiej jest je suszyć w suszarni ogrzewanej w temp. do 40°C. Przechowywać należy w płóciennych woreczkach w suchych pomieszczeniach. Związki zawarte w kłączach perzu pobudzają wydzielanie moczu i mocznika. Inozyt korzystnie wpływa na wątrobę, przeciwdziała jej stłuszczaniu, obniża poziom tłuszczów i cholesterolu we krwi. Łatwo przyswajalna krzemionka przeciwdziała starzeniu się skóry, chrząstek stawowych, naczyń. Kłącza perzu mogą być stosowane w kamicy moczowej, w upośledzonej czynności wydzielniczej nerek, w chorobach wątroby z zaburzeniami wytwarzania żółci i skłonnością do tworzenia kamieni w drogach żółciowych. Perz przynosi poprawę przy miażdżycy oraz chorobach stawów i kości, w gość- cu, a także w trądziku młodzieńczym. Łagodzi niekorzystny wpływ długotrwałej antybiotykoterapii na przewód pokarmowy. Jest uważany za ziele przeciwcukrzycowe.
Napar z kłącza – 1 łyżkę suszonych i rozdrobnionych kłączy perzu – zalewamy szklanką wrzątku i odstawiamy na 10–15 min. Po przecedzeniu pijemy 2–3 porcje w ciągu dnia. Odwar z kłączy – 1 łyżkę kłączy – zalewamy 1 szklanką wody i gotujemy przez 5 min. Przecedzamy i pijemy w 2–3 porcjach w ciągu dnia, po jedzeniu. Z perzu można uzyskać piwo o właściwościach leczniczych.
Czarny bez (Sambucus nigra)
Owoce czarnego bzu, podobnie jak kwiaty, zwiększają ilość wydalanego moczu, mają działanie napotne. Są uważane za lek odtruwający, ułatwiają bowiem usuwanie toksyn oraz produktów ich przemiany z organizmu. Łagodne działanie przeczyszczające pozwala polecać te owoce ludziom cierpiącym na zaparcia. Działa też przeciwbólowo. Czarny bez może z być wykorzystywany w leczeniu rwy kulszowej, nerwobólu nerwu trójdzielnego, bólów zębów i migreny. Owoce bzu mogą służyć do wyrobu konfitur i soków. Natomiast nie wolno ich stosować do wyrobu win i wódek, ponieważ w procesie fermentacji powstają związki, które mogą spowodować wymioty i omdlenia. Kora ma głównie działanie moczopędne. Od wieków była używana jako lek odchudzający. Odwar z owoców – 1 łyżkę suszonych owoców – zalewamy 1 szkl. wody i gotujemy przez 10–15 min w naczyniu bez przykrycia. Pijemy 2–3 razy dziennie w przypadku bólu lub gdy zachodzi konieczność odwodnienia. Odwarem tym można płukać usta przed wizytą u dentysty. Owoce (po umyciu) podgrzewamy aż puszczą sok. Przecieramy przez sito i dodajemy cukier (w proporcji 2:1). Sok pijemy po 1 łyżce lub łyżeczce 2–3 razy dziennie w bólach kostnych i stawowych, nerwobólach i przeziębieniach. Do okładów owoce należy zalać wrzątkiem na 10 min i odcedzić, rozłożyć cienką warstwą na płótnie lub gazie, a następnie przyłożyć na bolące miejsce, które okrywamy folią, a potem ręcznikiem, by dłużej zachować ciepło. Okład zdejmujemy po 30 min. Odwar z kory, 2 łyżki suszonej kory, zalać 4 szkl. wody i gotować, aż zostanie połowa objętości. W celach odchudzających można pić codziennie wieczorem pół szklanki odwaru.
Zioła poleca Ewa Lubik – zielarka z Puszczy Noteckiej